część 1. Józef Władysław Bychowiec, Anna z Zamoyskich Sapieżyna, Jan Śniadecki, Franciszek Wigura -- część 4. Konkurs na Katedrę Filozofii w Uniwersytecie Wileńskim w 1820 roku -- część 5. Józefa Władysława Bychowca przekład "Sporu fakultetów" Immanuela Kanta.

Recenzowana monografia naukowa dotyczy wybranych, niezwykle ważnych kwestii społecznych i etycznych, związanych z poszczególnymi etapami życia ludzkiego: jego początkiem, trwaniem i śmiercią. Składa się z dziewięciu artykułów, które łącznie tworzą szeroką panoramę współczesnych problemów bioetycznych. […] Jest przykładem ich dobrego diagnozowania, aktualizowania refleksji nad nimi i proponowania konkretnych rozwiązań, które odwołują się – co bardzo cenne – do rodzimych przykładów. […] Adresatami publikacji mogą być zarówno osoby profesjonalnie związane z szeroko rozumianą służbą zdrowia, studenci kierunków medycznych, jak i pacjenci oraz (...) ich rodziny, a także osoby zawodowo organizujące wsparcie w trudnych sytuacjach. Publikacja zainteresuje także osoby, które poszukują refleksji nad społecznie ważnymi kwestiami bioetycznymi, ukazanymi w perspektywie personalistycznej. Z recenzji ks. dr. hab. Zbigniewa Wanata, prof. UMK Monografia zawiera szereg interesujących tekstów analizujących dylematy moralne związane z początkiem i końcem ludzkiego życia. Poruszane zagadnienia są ważne i aktualne. W części pierwszej znajdują się opracowania dotyczące kwestii prenatalnych i okołoporodowych, w części drugiej – kwestii terminalnych, a na końcu tekst zwieńczający, dotyczący pojęcia sumienia […] Szczególnie cenne wydają się teksty prezentujące obszerne wyniki badań własnych (np. opieki nad dziećmi z zespołem Downa) i funkcjonowanie niedawno powstałych instytucji (jak hospicja perinatalne) albo opisujące proponowane procedury postępowania w praktyce (np. w stosunku do osób umierających). Inne teksty, nawet jeśli dotyczą zagadnień znanych (np. diagnostyki prenatalnej lub opieki nad ciężarnymi niepełnosprawnymi), omawiają je w sposób porządkujący dotychczasową wiedzę. Powyższe sprawia, że monografię można uznać za dzieło oryginalne. […] Wśród Autorów poszczególnych rozdziałów znajdują się osoby rozpoznawalne w środowisku medycznym i bioetycznym, co sprawia, że publikacja powinna cieszyć się zainteresowaniem w tych kręgach, a sformułowane w niej postulaty mogą mieć wartość aplikacyjną. Z recenzji dr. hab. med. Jakuba Pawlikowskiego, prof. UKSW. (shrink)

Celem artykułu jest przedstawienie najważniejszych publikacji C. Głombika, w których analizował on twórczość filozoficzną i historycznofilozoficzną swojego nauczyciela z czasów studiów, W. Tatarkiewicza. To właśnie m.in. dzięki Tatarkiewiczowi Głombik podjął badania nad dziejami filozofii polskiej. Na przykładzie poświęconych Tatarkiewiczowi prac Głombika ukazane zostały najważniejsze obszary jego zainteresowań historycznofilozoficznych i metody badawcze. Artykuł wzbogacony został o osobiste wspomnienia i korespondencję.

W artykule omówione zostały intelektualne powinowactwa między wybitnymi przedstawicielami dwóch pokoleń polskich filozofów: Władysławem Tatarkiewiczem i Bolesławem Micińskim. Ten pierwszy już w dwudziestoleciu międzywojennym stał się mistrzem dla wielu młodych polskich intelektualistów. Wpłynął również na Micińskiego, który był jego studentem i asystentem w Uniwersytecie Warszawskim, a zmarł młodo we Francji w 1943 r. Kontakty mistrza i ucznia przypadły na lata 1931-1942. Kultura literacka, historyczno-filozoficzna i estetyczna Tatarkiewicza określiły zainteresowania Micińskiego filozofią francuską XVII wieku (Kartezjusz, Pascal), estetyką oraz Kantem. W tym (...) ostatnim przypadku zaowocowało to słynnym esejem Portret Kanta. Obaj przyjaźnili się ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem (Witkacym). Cenili jego poglądy estetyczne i zasługi teatralne oraz w różny sposób je propagowali. Autor Szewców uważał ich z kolei za autorytety filozoficzne. Pod kierunkiem Tatarkiewicza Miciński studiował i napisał pracę magisterską pt. Rzeczywistość i jej deformacja w sztuce (1936). Świadczy ona o tym, że odziedziczył po mistrzu maestrię analityczną i kulturę logiczną. Cechą jego filozofowania był też semantyzm, a więc przeprowadzanie analiz językowych szczególnie w przypadku pojęć nieokreślonych i niejasnych. Dla obu wzorcem postępowania badawczego była filozofia analityczna. W roku akademickim 1937/1938 Miciński przebywał we Francji, gdzie pracował pod kierunkiem bliskiego Tatarkiewiczowi Jacquesa Chevaliera. Wpływ francuskiego filozofa na Micińskiego wymaga jednak osobnego opracowania. (shrink)

Article shows, that the practical philosophy of Władysław Tatarkiewicz – especially from his Analysis of Happiness – can be important for the contemporary acting man, which is living always in the own world of the life. In the introduction, author explains the title, assumptions and character of his ethical analysis. Next part shows the subjective perspective of the author’s statement. This is a statement from the work with students of non-philosophical directions. Students’ postulates and questions to ethics, answers of Tatarkiewicz, (...) generalizations and next questions from author – these are the next parts of article. In the conclusion, author writes about his own philosophy, which can be recommended as a little practical philosophy. It is a philosophy for everyday life, philosophy useful in microscale of the moral experience. Across such philosophy, Tatarkiewicz can be an intimate author for more than one his reader. (shrink)

W artykule omówiony został stosunek Reymonta do Łodzi, wobec której przejawiał pisarz zrazu ambiwalentne emocje. Krótkotrwała fascynacja żywiołem spektakularnego rozrostu miasta przerodziła się rychło w jawną niechęć wyeksponowaną w intymistyce oraz dziełach artystycznych. Poprzez gruntowną analizę łodzian Reymonta: _Ziemi obiecanej_ i późniejszych nowel oraz notatek diariuszowych i korespondencji wydobywa się symptomy wskazujące na odrazę pisarza wobec przestrzeni zurbanizowanych i industrialnych i próbuje się wykazać, że stosunek ten wynikał prawdopodobnie z usposobienia Reymonta i przywiązania do natury. Pierwsze spotkanie z Łodzią kojarzące (...) się Reymontowi z porażką edukacyjną oraz późniejsze, z tajemnymi schadzkami z kochanką, nie pozostawiły w nim dobrych wspomnień. Wzmocnił je antyestetyzm miasta i stosunki społeczne panujące w Łodzi, w której Reymont mieszkał z przerwami w roku 1896, przygotowując się do pisania _Ziemi obiecanej_. W powieści oddał Łódź jako „złe miasto”, oznakowane figurami labiryntu, otchłani, piekła, a fabryki ukazał jako potwory czyhające na człowieka. Uznawszy Łódź jako miejsce nieprzychylne człowiekowi, siedlisko demoralizacji i degrengolady, kontynuował Reymont krytykę tej przestrzeni w innych utworach, eskalując negatywne emocje (_Pewnego dnia, Cmentarzysko_). (shrink)

The subject of the article is the contacts of Polish queens with the sanctuary of Our Lady of Częstochowa at Jasna Góra Monastery. The considerations are based on the archival materials stored in the Archives at Jasna Góra and the literature on the subject. In the Jasna Góra archives, books were used, in which votive gifts donated by the faithful to the Jasna Góra sanctuary were entered. The analytical method was used in the work. Most of the Polish queens had (...) contacts with the Jasna Góra sanctuary. Some of the queens made pilgrimages to the sanctuary in person, others offered devotional gifts and votes. The most frequent contacts with Jasna Góra were: Ludwika Maria, spouse of Władysław IV and Jan Kazimierz, Maria Kazimiera, spouse of Jan III Sobieski, Maria Eleonora, spouse of Michał Korybut Wiśniowiecki, and Maria Józefa, spouse of August III Wettin. The other queens had more modest contacts with Jasna Góra. All the rulers offered liturgical vestments, jewelery and financial donations. Ludwika Maria and Maria Józefa showed the greatest attention to the Jasna Góra sanctuary. However, the piety of the rulers resulted not only from their personal faith, but also from the norms and principles adopted in a given era in expressing religiosity. (shrink)

W powieściach Officium Secretum. Pies pański Marcina Wrońskiego i Agent Jego Świątobliwości Karola Kowala bohaterami pierwszoplanowymi są „nietypowi duchowni”. Owa „nietypowość” zasadza się na tym, że dominikanie – ojciec Marek Gliński i ojciec Władysław Klonowiejski – zostali wykreowani przez twórców na agentów tajnych służb watykańskich. W odróżnieniu od innych postaci duchownych z kart literatury najnowszej nie pełnią oni funkcji typowo kościelnych, pastoralnych, lecz są duchownymi-tajniakami. Protagonista z dzieła Wrońskiego to zakonny James Bond, który zwerbowany do Officium Secretum, czyli wewnętrznej służby (...) kościelnej będącej spadkobierczynią Inkwizycji, w okresie PRL służył Kościołowi jako podwójny agent (został funkcjonariuszem Służby Bezpieczeństwa). Agentem specjalnym jest także ojciec Klonowiejski. W książce Kowala jawi się on jako wszechstronnie wyszkolony wywiadowca Świętego Przymierza, który podróżuje przez dziewiętnastowieczną Europę w celu unieszkodliwienia agenta o pseudonimie „Haman”. Czy osadzenie bohaterów w habitach w przestrzeni występku oraz wszelkiego rodzaju zbrodni należy uznać za kontrowersyjną koncepcję artystyczną? Wnikliwa analiza dzieł Wrońskiego i Kowala pozwala na stwierdzenie, że w tym przypadku – podobnie jak w innych powieściach z kapłanem w roli głównej napisanych w ostatnich dwóch dekadach – nie można mówić o desakralizacji kapłaństwa czy chęci niszczenia autorytetu Kościoła. Kreacje zakonników należy uznać za swoisty znak czasów współczesnych, w których zmniejszenie dystansu między przedstawicielami Kościoła hierarchicznego i wiernymi sprawił, że duchowni poznawani są i oceniani za działalność także poza sferą sacrum. W Officium Secretum i Agencie Jego Świątobliwości „niecodzienna” aktywność bohaterów w habitach jest pretekstem do ujawniania przez twórców nie tylko spraw eklezjalnych – tajemnic działania instytucji kościelnych – ale także mechanizmów działania instytucji państwowych oraz istotnych problemów życia politycznego i społecznego. (shrink)

Wprowadzenie -- Roman ingarden -- Antoni kępiński -- Karol wojtyła -- Władysław stróżewski -- Józef tischner.

Celem artykułu jest odczytanie powieści Władysława St. Reymonta _Ziemia obiecana_ z perspektywy tradycji powieści gotyckich, których tropy były w dziewiętnastym wieku wykorzystywane przez angielskich pisarzy i teoretyków do opisu społecznych konsekwencji rewolucji przemysłowej. W artykule dowodzę, że spójna literacka wizja gotycyzmu nowoczesności stworzona przez Reymonta może być odczytana z perspektywy heterotopii dewiacyjnej Foucaulta, którą pisarz buduje poprzez wielowarstwową gotycyzację przestrzeni przemysłowej Łodzi.

Feliks Młynarski ciągle jeszcze nie należy do kanonu lektur z polskiej myśli filozoficznej, chociaż coś takiego zasugerował już Władysław Tatarkiewicz w swojej Historii filozofii. Łączył go tam, jeśli chodzi o orientację, z Florianem Znanieckim, tj. przede wszystkim z jego wczesną, filozoficzną właśnie, twórczością. Obaj autorzy, Znaniecki i Młynarski, budowali swój filozoficzny światopogląd na przekonaniu o wielkiej roli swoistości świata społecznego, często ignorowanego przez profesjonalnych, akademickich filozofów. Zwięzła charakterystyka Tatarkiewicza jest jak gdyby wyciągiem z autoprezentacji samego Młynarskiego, napisanej w r. 1949, (...) w której nasz autor podkreślał takie momenty, jak konieczność odróżniania rzeczywistości społecznej od przyrodniczej, w szczególności w kwestii innej realności tworów społecznych opartych na powtarzalności „aktów obcowania”, a także w fundamentalnej kwestii „uznania cudzej świadomości”. Poza tym zwracał uwagę na rolę mowy w tworzeniu tradycji, a także na radykalny pomysł, aby z metafizyki odrzucić wszystkie pojęcia pochodzące z praktyki społecznej i dostrzec jej istotę wyrażalną w języku matematycznym. […]. (shrink)

-/- Medytacje filozoficzne, Fundacja na Rzecz Myślenia im. Barbary Skargi, Warszawa 2015. -/- Publikacja współfinansowana przez Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie. -/- Zbiór tekstów powstałych na podstawie wykładów, które zostały wygłoszone w ramach cyklu "Medytacje filozoficzne w Łazienkach" w latach 2013-2015. -/- -/- Spis treści: -/- Cezary Wodziński, Premedytacja Krzysztof Pomian, O wyjątkowości człowieka Zygmunt Bauman, O miłości i nienawiści… Tropami Barbary Skargi Tadeusz Sławek, Ciemne liturgie. Język, historia i gest błogosławieństwa Lech Witkowski, Rozprawa z autorytetem: w strone autorytu przejścia (...) Władysław Stróżewski, Doświadczenie czasu, doświadczenie istnienia Juliusz Domański, „Pradawna waśń filozofów z poetami” a kłopoty z dziedzictwem antycznym Serhij Żadan, Wolność jako odpowiedzialność Marcin Poręba, Co to jest rzeczywistość? Szymon Wróbel, Co to jest historia filozofii? Magdalena Środa, Moralność życia publicznego Kostiantyn Tyszczenko, Po co językoznawstwu metateoria? (shrink)

Słownik języka polskiego PWN odnotowuje m.in. trzy znaczenia słowa „fenomen”: (1) rzadkie, niezwykłe zjawisko; (2) osoba wyjątkowa, niezwykle uzdolniona; (3) fakt empiryczny będący punktem wyjścia badań naukowych. W tytule nie chodzi o „fenomen” w sensie drugim, chociaż do Szkoły Lwowsko-Warszawskiej należało wiele osób wyjątkowych i niezwykle uzdolnionych, do których z powodzeniem można odnosić słowo „fenomen” w tym sensie. Tytułowy zwrot „Fenomen Szkoły Lwowsko-Warszawskiej” sygnalizuje natomiast, z jednej strony, że książka zdaje sprawę z badań naukowych nad pewnym złożonym „faktem empirycznym” – (...) nad pewną formacją intelektualną wraz z jej dorobkiem. Z drugiej strony tytuł wskazuje na rzadkość i niezwykłość Szkoły: to, że była ona fenomenem nie tylko w dziejach Polski, lecz także w dziejach kultury in toto. Oto kilka faktów, które się na fenomen Szkoły – w tym drugim sensie – składają. Za początek Szkoły przyjmuje się rok 1895, kiedy jej założyciel, Kazimierz Twardowski, przybył z Wiednia do Lwowa i już wkrótce wypromował pierwszych doktorów. Wśród wychowanków (doktorantów) Twardowskiego było ponad dwudziestu przyszłych profesorów tytularnych, którzy w dwudziestoleciu międzywojennym zajęli większość katedr filozofii, logiki i psychologii, ale oddziałali także na inne dyscypliny – takie jak literaturoznawstwo, muzykologia, filologia klasyczna etc. Twardowski zmarł w 1938 roku, a za koniec Szkoły niektórzy przyjmują rok 1939 – istotnie II wojna światowa spowodowała spustoszenie w szeregach przedstawicieli Szkoły, a jeszcze silniejszy cios stanowił dla niej okres stalinizmu. Jednakże Kilka wybitnych postaci Szkoły – takich jak Kazimierz Ajdukiewicz, Tadeusz Czeżowski, Izydora Dąmbska, Tadeusz Kotarbiński, Stefan Swieżawski czy Władysław Tatarkiewicz – działało jeszcze wiele lat po wojnie, wychowując kolejne pokolenia w duchu właściwego Szkole antyirracjonalizmu. Wielu spośród autorów tekstów do niniejszego tomu to przedstawiciele młodszych pokoleń Szkoły Lwowsko-Warszawskiej sensu largo. Spoiwem Szkoły był nie pewien zespół idei, który wyznawaliby jej członkowie, lecz pewne postulaty metodologiczne oraz pewien zestaw wartości, które były w Szkole akceptowane przez kolejne pokolenia. O tych postulatach metodologicznych i o tym zestawie wartości mówią szczegółowo autorzy tekstów tu zamieszczonych. Ogromnemu wpływowi Szkoły na kulturę polską towarzyszyła recepcja wyników osiąganych przez jej członków za granicą. Naszym „towarem eksportowym” była szeroko rozumiana logika (logiki wielowartościowe i metalogika Łukasiewicza, gramatyka kategorialna Ajdukiewicza, koncepcja prawdy Tarskiego). Wiele osiągnięć członków Szkoły w innych dziedzinach zagranica odkrywa dla siebie dopiero dziś i wyniki te budzą podziw u tych, którzy się z nimi stykają. Ideą stojącą za powstaniem „Fenomenu Szkoły Lwowsko-Warszawskiej” była chęć ukazania Szkoły w jak najszerszej perspektywie, także przez pryzmat mniej znanych, choć ważnych postaci i osiągnięć. Ze wstępu Książkę można zamówić tutaj: https://ksiegarnia.academicon.pl/glowna/187-fenomen-szkoly-lwowsko-warszawskiej-miekka-oprawa--97883 62475193.html. (shrink)

This book is devoted to the problems of the growth of science. These prob lems, neglected for a long time by the philosophers of science, have become in the 60's and 70's a subject of vivid discussion. There are philosophers who stress only the dependence of science upon various sociological, psycho logical and other factors and deny any internal laws of the development of knowledge, like approaching the truth. The majority rejects such nihilism and searches for the laws of the (...) growth of science. However, they often overlook the role of the Correspondence Principle which connects the suc cessive scientific theories. On the other hand, some authors, while stressing the role of this principle, overlook logical difficulties connected with it, e. g. the problem of the incompatibility of successive theories, of the falsity of some of their assumptions, etc. I believe the Correspondence Principle to be a basic principle of the pro gress of contemporary physics and, probably, of every advanced science. How ever, this principle must be properly interpreted and the above-mentioned logical difficulties must be solved. Their solution requires, as it seems, revealing the idealizational nature of the basic laws of science, in any case of the quantitative laws of advanced sciences. This point has been recently emphasized by some Polish philosophers, especially in Poznan. (shrink)

Po śmierci Władysława Broniewskiego Mieczysław Grydzewski zwrócił uwagę na, jego zdaniem, kontrowersyjny zapis słowa „bóg” w bardzo dobrze znanym polskiemu czytelnikowi wierszu _Zag__łę__bie D__ą__browskie. _Laickie poglądy poeta deklarował na długo przed debiutem. Przez cały okres swojej działalności literackiej konsekwentnie stosował zapis korzystający z małej litery w pisowni słowa „bóg”. Nie czynił tego wbrew regułom, lecz pomimo zasad przyjętych przez polską ortografię. Zamiarem nie było bluźnierstwo, lecz wyłączenie się z opresywnej reguły uznający istnienie monoteistycznego „boga” jako bezdyskusyjny pewnik. Po przełomie 1989 (...) roku część edytorów i badaczy uznała nawet stosowany przez Broniewskiego zapis jako wymuszony przez stalinowską i peerelowską cenzurę i starała się dokonać korekty. (shrink)

Split preorders are preordering relations on a domain whose composition is defined in a particular way by splitting the domain into two disjoint subsets. These relations and the associated composition arise in categorial proof theory in connection with coherence theorems. Here split preorders are represented isomorphically in the category whose arrows are binary relations and whose composition is defined in the usual way. This representation is related to a classical result of representation theory due to Richard Brauer.

��In four experiments we address the question whether several visual objects can be selected voluntarily (exogenously) and then tracked in a Multiple Object Tracking paradigm and, if so, whether the selection involves a different process. Experiment 1 showed that items can indeed be selected based on their labels. Experiment 2 showed that to select the complement set to a set that is automatically (exogenously) selected — e.g. to select all objects not flashed — observers require additional time and that given (...) 1080 ms they were able to select and track them as well as those selected automatically. Experiment 3 showed that the additional time needed in the previous experiment cannot be attributed solely to time required to disengage attention from the initially automatic selections. Experiment 4 showed that the added time provides a monotonically greater benefit when there are more targets, suggesting a serial process. These results are discussed in relation to the Visual Index (FINST) theory which assumes that visual indexes are captured by a data-driven process. It is suggested that voluntarily allocated attention can be used to facilitate the automatic attention capture by objects of interest. (shrink)

This article critically examines the postsecular literature with the aim of dispelling the scepticism about the concept’s theoretical import, critical power and analytical utility. It first presents an overview of the literature identifying two major fields, social theology and politics, within which three major critical leitmotifs are developed: (1) disenchantment and the loss of community; (2) the impossibility of absolute secularity; and (3) the exclusion of religion from the public sphere. In the second section, the shortcomings of problematizations (1) and (...) (2) are highlighted, originating from social theology, and it is argued that they have limited critical potential as they intend to renaturalize the religious. Instead, it is asserted that the concept has critical power when used within the context of a postreligious denaturalization of the secular. In the last section, the focus shifts to the analytical utility of the concept, and the article examines ‘postsecular society’ and ‘postsecularization’ in the light of the previous discussion. (shrink)

The concept of virtue was of great interest and importance for H. Cohen. In the interpretation of this concept in his latest work “Religion of reason from the sources of Judaism” the most important concepts of this work were brought in the focus: the specificity of definition of what is the religion of reason; understanding of the uniqueness of God; correlation; messianism. For Cohen, a single system of virtues presupposes a single and unique ethics and correlates with the idea of (...) the unity of humanity. The last concept, in his opinion, maturated in the fold of monotheism. Humanity is one, because all people are creations of the unique God. “Religion of reason” treats of the common universal virtues. In the religion of reason, the idea of God and morality are inextricably linked. Cohen rejects metaphysical speculation about the nature of God, about the attributes of God inherent in himself. The religion of the mind speaks of God only in correlation with man. God is a moral ideal and reveals himself to man by giving him moral commandments. Morality connects man and God, and this connection is revealed in detail by Cohen in the theme of virtues. Understanding God as Truth is important for the disclosure of this topic. The corresponding virtue for a person is faithfulness to truth, or truthfulness. In addition to truthfulness in the usual sense, for Cohen, faithfulness to truth requires correct worship of God. The correlation culminates in the idea of messianism, which is interpreted by Cohen as an endless movement of a whole humanity to the social justice. (shrink)